udmaq

1.

f.

1. Udlaq əzələlərinin hərəkəti ilə bir şeyi ağız boşluğundan qida borusuna və mədəyə ötürmək. Həbi udmaq. Bütöv tikəni udmaq. – Dəryalar tutdu məni; Naqqalar uddu məni; Əziz, istəkli dostum; Nə tez unutdu məni? (Bayatı). Qoca hülqumunda düyünlənən iri bir tikəni udan kimi oldu. M. Hüs.. // məc. Öz içinə alıb yox eləmək, məhv eləmək, həmişəlik aparmaq. Arvad yerində qımıldandı: – Necə Ayaz gəlmədi?! Vay, kül mənim başıma, olmaya bu cəhənnəm uşağı da uddu!. . M. İ.. Ona çox görmə sən, gəl bu anları; Vuruş bəzən udur qəhrəmanları. M. R.. // məc. Ümumiyyətlə, məhv etmək, yox etmək, puç etmək. <Nigar xanım dedi:> Üç igidi udan dağlar; Dağlar, Eyvazı neynədiz?! «Koroğlu». <Vaqif qapıçıya:> Bu torpaq <Qacarı> da udar. S. V.. // məc. Çökmək, qaplamaq, qavramaq, içinə alaraq görünməz etmək. Çayın dilə gəlmiş suyu sürətlə ətrafa yayılır, o taydakı çəltik və pambıq əkinlərini yalayıb udurdu. Ə. Vəl.. Ağır buludlar get-gedə yerə enir, elə bil hər şeyi udmaq istəyir. H. Seyidbəyli.

2. məc. Qanunsuz olaraq yiyələnmək, mənimsəmək, yemək, zora salıb almaq. Baş- qasının malını udmaq. – Rüşvət haramdır, – dedin, aldın, utanmadın! Mali-yetimə «od» deyə uddun da, yanmadın! M. Ə. S..

3. məc. Dözmək, təhəmmül etmək, qatlaşmaq, dözərək sükut etmək, üzə verməmək. <Səkinə> dırnağına . . batan iynənin ağrısını udub, uf da demədən yenə öz işi ilə məşğul idi. M. İ.. // məc. Xoşagəlməz, təhqirli bir sözə, hərəkətə sakitcə, etirazsızca dözmək, ötürmək, cavabsız qoymaq, fikir verməmək. Belə sözləri daha ud, bəy! – deyə, Alagöz qışqırıb qaçmaq istərkən Müqim bəy qapının ağzını kəsdi. S. R.. <Zəhra> Həsənin ona əl qaldırmasını və təhqiranə sözlərini heç cürə uda bilmirdi. M. İ.. <Yunis xalasına:> Əgər sən bilsəydin ki, mən nəyi udub danışmıram. . Ə. M..

4. məc. Aydın, bütöv deməmək, yarımçıq demək, yaxud heç deməmək. Sözü udmaq. Həyəcandan cümlənin axırını udmaq. – Xəlilov dilinin ucuna gələn sözünü güclə uddu. M. Hüs..

◊ Acı həb kimi udmaq – bax udmaq 1 3-cü mənada. Qurban sakitcəsinə bu zarafatlara və kəskin sözlərə dözür və hamısını acı həb kimi udurdu. T. Ş. S.. Qan udmaq – bax qan. Hava udmaq – təmiz havada dərindən nəfəs alaraq havanı içəri çəkmək, hava udmağa çıxmaq. Dağlarda təmiz hava udmaq. . . . havasını udmaq məc. – . . . havası ilə nəfəs almaq. Zəhər kimi udmaq – bax acı həb kimi udmaq. Hər kəs peşmançılığını bir zəhər kimi udmaq istəyirdisə də, bacarmır. B. Bayramov.

2.

f.

1. Oyunda, yarışda üstün gəlmək, aparmaq. Nərddə udmaq. Komanda 3:1 hesabı ilə rəqibini uddu. – <Rəsul> gördü ki, bu zalımlar udduqları pullarla kifayətlənməyib, üstəlik yatdıqları yorğan-döşək və balışları da aparmışlar. «Aşıq Qərib». <Mərcan bəy:> Mən qumar oynamamışam ki, udam ya uduzam. . . Ü. H..

2. Lotereya, loto, istiqraz oynanışında uduş əldə etmək, bəxtinə çıxmaq. Üçfaizli istiqraz bileti üzrə yüz manat udmaq. Pul-şey lotereyasında xalça udmaq. – İkinci tirajda da Ağaverdi bir şey uda bilmir. S. H..

3. məc. Bir şeydə üstünlük qazanmaq, fayda, xeyir götürmək, xeyrinə həll olmaq. Hər halda bu məsələdə o uddu. Mübahisəni kim uddu? – Siyasət hər zaman bir oyuncaqdır; Kim usta tərpənsə, o udacaqdır. S. V..